Czym jest PEG – przezskórna gastrostomia endoskopowa?
PEG – co to jest i kiedy się go stosuje?
PEG, czyli przezskórna gastrostomia endoskopowa, to nowoczesny i małoinwazyjny zabieg medyczny, który umożliwia stworzenie sztucznej drogi dostępu do żołądka. Głównym celem PEG jest zapewnienie pacjentom możliwości przyjmowania pokarmu i płynów bezpośrednio do przewodu pokarmowego, gdy tradycyjna droga doustna jest niemożliwa lub niewystarczająca. Zabieg ten polega na wprowadzeniu specjalnej sondy odżywczej przez powłoki brzuszne i ścianę żołądka, co jest możliwe dzięki wykorzystaniu endoskopu. Jest to rozwiązanie kluczowe dla osób cierpiących na poważne schorzenia, które uniemożliwiają im bezpieczne połykanie lub przyjmowanie wystarczającej ilości kalorii drogą naturalną. PEG został po raz pierwszy wykonany w 1980 roku i od tego czasu stał się standardem w leczeniu żywieniowym wielu pacjentów. Sonda stosowana w gastrostomii ma zazwyczaj średnicę od 15 do 28 Fr, co pozwala na efektywne podawanie zarówno płynnych preparatów odżywczych, jak i leków. PEG jest często stosowany jako tymczasowy lub trwały sposób leczenia u pacjentów wymagających wsparcia żywieniowego przez okres dłuższy niż 30 dni, zapewniając im niezbędne składniki odżywcze i poprawiając jakość życia.
Wskazania do założenia PEG
Założenie PEG jest rekomendowane w szerokim spektrum sytuacji klinicznych, kiedy pacjent nie jest w stanie samodzielnie przyjmować pokarmu drogą doustną. Najczęstsze wskazania obejmują choroby nowotworowe, szczególnie te zlokalizowane w obrębie głowy i szyi oraz przełyku, które mogą prowadzić do trudności z połykaniem lub całkowitej niedrożności. Innym istotnym powodem jest występowanie zaburzeń połykania, znanych jako dysfagia, które mogą być wynikiem udaru mózgu, chorób neurologicznych takich jak choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane czy SLA (stwardnienie zanikowe boczne), a także urazów głowy. PEG jest również niezbędny w przypadku znacznego niedożywienia, które może towarzyszyć chorobom przewlekłym, takim jak AIDS, mukowiscydoza czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Pacjenci, którzy nie są w stanie utrzymać odpowiedniej masy ciała i przyjmować wystarczającej ilości kalorii, mogą odnieść ogromne korzyści z żywienia dojelitowego przez PEG. Co ważne, żywienie przez PEG może być stosowane u pacjentów w każdym wieku, od niemowląt po osoby starsze, dostosowując odpowiednio techniki i preparaty odżywcze do indywidualnych potrzeb.
Żywienie dojelitowe – klucz do zdrowia pacjenta
Czym jest żywienie dojelitowe i PEG-jejunostomia (PEG-J)?
Żywienie dojelitowe to metoda terapeutyczna polegająca na dostarczaniu substancji odżywczych bezpośrednio do przewodu pokarmowego, omijając jamę ustną i przełyk. Jest to kluczowe dla pacjentów, których układ pokarmowy jest sprawny, ale którzy z różnych przyczyn nie mogą przyjmować pokarmu doustnie. Metoda ta pozwala na dostarczenie organizmowi niezbędnych białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin i minerałów, co jest fundamentalne dla regeneracji, utrzymania masy ciała i ogólnego stanu zdrowia. Żywienie enteralne, jak często nazywane jest żywienie dojelitowe, może być realizowane na kilka sposobów, a PEG stanowi jedną z najczęściej stosowanych dróg dostępu. W sytuacjach, gdy konieczne jest pominięcie żołądka, na przykład z powodu zwężenia odźwiernika lub innych schorzeń żołądkowo-jelitowych, stosuje się specjalistyczną odmianę tej procedury – PEG-jejunostomię, znaną również jako PEG-J. W tej technice sonda gastrostomijna jest przedłużona poprzez żołądek i wprowadzona bezpośrednio do jelita cienkiego, zazwyczaj do jego części zwanej jelitem czczym (jejunum). Umożliwia to podawanie pokarmu bezpośrednio do jelita, co jest szczególnie ważne w przypadku chorób żołądka lub gdy wymagane jest ominięcie tego narządu. Żywienie przez PEG-J może odbywać się w postaci bolusów, podawanych szybko przez strzykawkę, lub jako wolne wlewy, realizowane za pomocą pompy infuzyjnej lub grawitacyjnie, co pozwala na lepszą tolerancję i przyswajalność podawanych preparatów.
Jak wygląda zabieg założenia PEG?
Zabieg założenia PEG jest procedurą endoskopową, która zwykle trwa od 15 do 45 minut i jest przeprowadzana w znieczuleniu miejscowym, często z dodatkową sedacją, aby zapewnić pacjentowi komfort i zminimalizować stres. Po przygotowaniu miejsca zabiegu na skórze brzucha, lekarz wprowadza przez jamę ustną elastyczny endoskop, wyposażony w kamerę i narzędzia. Endoskop ten jest następnie kierowany do żołądka, gdzie lekarz zlokalizuje odpowiednie miejsce na jego ścianie, które będzie przylegać do ściany brzucha. Następnie, przy użyciu specjalnych narzędzi wprowadzanych przez kanał endoskopu lub przez zewnętrzne nacięcie powłok brzusznych, tworzona jest mała przetoka. Przez tę przetokę, zazwyczaj z pomocą prowadnika i odpowiedniej techniki, wprowadzana jest sonda gastrostomijna. Po prawidłowym umieszczeniu sondy, jest ona stabilizowana od wewnątrz żołądka za pomocą specjalnego elementu (np. płytki lub balonu), a od zewnątrz przytwierdzana do skóry. Po zagojeniu przetoki, które zazwyczaj trwa około 14 dni po zabiegu, pacjent może już normalnie funkcjonować, w tym brać prysznic, kąpać się, a nawet pływać, co świadczy o stabilności i trwałości wykonanej gastrostomii. Warto podkreślić, że pacjenci zazwyczaj mogą opuścić szpital w dniu zabiegu lub w następnej dobie po jego wykonaniu, co świadczy o niewielkiej inwazyjności procedury.
Metody i techniki zakładania PEG
Metoda Ponsky’ego-Gauderera (pull-string PEG)
Metoda Ponsky’ego-Gauderera, znana również jako technika „pull-string” lub przeciągana, jest jedną z pierwotnych i wciąż stosowanych technik zakładania PEG. Polega ona na wprowadzeniu przez kanał endoskopu cienkiego drutu lub sznurka, który zostaje następnie wyprowadzony na zewnątrz przez powłoki brzuszne w miejscu planowanego nacięcia. Następnie, sonda gastrostomijna jest przywiązywana do tego drutu lub sznurka od strony jamy ustnej i przeciągana przez przełyk, żołądek i ścianę brzucha na zewnątrz. Ta metoda wymaga precyzyjnego manewrowania endoskopem i sondą, aby zapewnić prawidłowe umiejscowienie. Jest to technika, która wymaga pewnej wprawy, ale pozwala na skuteczne założenie sondy odżywczej.
Metoda Sachsa-Vine’a (push-guidewire PEG)
Metoda Sachsa-Vine’a, określana jako technika „push-guidewire” lub pchana, stanowi alternatywę dla metody przeciąganej. W tej technice, po uwidocznieniu ściany żołądka przez endoskop, wykonuje się małe nacięcie na skórze brzucha. Następnie, przez to nacięcie, za pomocą specjalnego narzędzia, wprowadza się cienki, elastyczny prowadnik (guidewire) do żołądka, który jest następnie chwytany przez endoskop i wyciągany przez jamę ustną. Po ustaleniu pozycji prowadnika, przez powłoki brzuszne, wzdłuż prowadnika, wprowadzana jest sonda gastrostomijna. Ta metoda często pozwala na bardziej kontrolowane wprowadzanie sondy i może być preferowana w niektórych przypadkach klinicznych. Poza tymi dwiema podstawowymi technikami, istnieją również inne metody, takie jak metoda Russella (wkłuwana) czy metoda Browna-Muellera (wkłuwana z ufiksowaniem żołądka), które wykorzystują różne podejścia do stabilizacji i wprowadzania sondy, dostosowane do specyfiki danego pacjenta i sytuacji klinicznej.
Przeciwwskazania i powikłania po PEG
Kiedy nie wykonuje się zabiegu PEG?
Zabieg założenia PEG, mimo swojej względnej małoinwazyjności, nie jest procedurą uniwersalną i istnieje szereg sytuacji, w których jego wykonanie jest przeciwwskazane lub wymaga szczególnej ostrożności. Do głównych przeciwwskazań należą wszelkie zaburzenia krzepnięcia krwi, które mogą prowadzić do nadmiernego krwawienia w trakcie lub po zabiegu. Również niedrożność przewodu pokarmowego powyżej miejsca planowanego założenia PEG, czy rozsiane zapalenie otrzewnej stanowią bezwzględne przeciwwskazanie. Inne ważne przeciwwskazania to między innymi zrakowacenie otrzewnej, wodobrzusze, zapalenie otrzewnej, ciężkie psychozy czy brak zgody pacjenta na zabieg. W przypadku pacjentów z jadłowstrętem psychicznym lub w stanie terminalnym, kiedy dalsze intensywne leczenie żywieniowe nie jest wskazane, również nie wykonuje się PEG. Przed podjęciem decyzji o zabiegu, lekarz zawsze dokładnie ocenia stan zdrowia pacjenta, analizując potencjalne ryzyko i korzyści.
Najczęstsze powikłania i opieka nad pacjentem
Chociaż zabieg założenia PEG jest generalnie bezpieczny, jak każda procedura medyczna, może wiązać się z pewnymi powikłaniami. Do najczęściej zgłaszanych skutków ubocznych należą: nagły ból w miejscu wprowadzenia sondy, możliwość wypadnięcia sondy, wystąpienie gorączki, objawy infekcji w miejscu nacięcia, a także nudności, wymioty czy obrzęk brzucha. Właściwa i codzienna pielęgnacja PEG jest kluczowa dla zapobiegania tym powikłaniom. Obejmuje ona przede wszystkim regularną wymianę opatrunku wokół miejsca wprowadzenia sondy oraz dokładne czyszczenie samej rurki i skóry, aby zapobiec infekcjom i podrażnieniom. Ważne jest, aby rodzina lub opiekunowie pacjenta zostali przeszkoleni w zakresie prawidłowej pielęgnacji PEG przed wypisem ze szpitala. W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, takich jak silny ból, gorączka, zaczerwienienie, obrzęk lub wyciek z miejsca założenia sondy, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Zapewnienie odpowiedniego wsparcia żywieniowego i właściwa opieka nad sondą pozwalają na skuteczne zapobieganie powikłaniom i utrzymanie dobrego stanu zdrowia pacjenta.
Dodaj komentarz